Saturday 16 June 2012

इनुकशुक!!

कॅनडातील मूळ रहिवासी रेड-इंडियन लोक. त्यांच्यातही उपजाती-जमाती आहेत की ज्या संपूर्ण कॅनडात अजुनही अत्यंत आतल्या भागात रहातात. त्यातीलच लोक म्हणजे इनु जमात. इनुकशुक म्हणजे इनु लोकांनी प्रवासात निघालेल्या लोकांना दिशा दर्शविण्यासाठी विविध आकाराच्या आणि रंगांच्या दगडांनी तयार केलेली मानवाकृती.

कॅनडात मुख्यत: सूचीपर्णी वृक्षांची जंगले, मैलोंनमैल सपाट असा गवताळ प्रदेश, रॉकी पर्वत रांगा, टुंड्रा प्रदेश आणि उत्तर ध्रूवीय प्रदेश असे भूगोलाच्या पुस्तकात आपण वाचलेले विविध प्रदेश येतात. तिथलं हवामानही खूपच तीव्र प्रकारचं असतं. हिवाळ्यात ५-६ फूट किंवा त्याहूनही अधिक बर्फ, उन्हाळ्यात प्रचंड मोठी टोरनॅडो चक्री वादळे, त्याच बरोबर येणारा पाऊस, त्याचबरोबर प्रचंड उष्ण तापमान. पृथ्वीचा आस कलता असल्याने इथे उन्हाळ्यात सूर्यकिरण खूपच सरळ पडतात. त्यामुळे अगदी ३० अंश तापमान सुद्धा उष्माघाताला कारणीभूत होऊ शकते.

अतिशय एक्स्ट्रीम हवामानामुळे अतिशय दुर्गम अशा उत्तर कॅनडाच्या भागात जर एखादी व्यक्ती किंवा गट जरी अडकला तरी त्या व्यक्तीला/गटाला मानवी मदत मिळावी आणि आपापल्या जमातींचं संरक्षण करता यावं या हेतूने या मानवाकृती सुरूवातीला इनु लोकांनी त्या ठीकठीकाणी बनवायला सुरूवात केली. वेगवेगळ्या इनुकशुकचे वेगवेगळे अर्थ आहेत. काही असे म्हणतात की एखाद्या मासेमारणार्‍या इनु माणसाने मासेमारी करण्याची चांगली जागा किंवा मासे व अन्न साठवुन ठेवल्याच्या खुणेसाठी इनुकशुक बांधायला सुरूवात केली. तर काही जण असंही म्हणतात की इनु कुटुंबाचं घर इथे जवळच आहे याची खूण म्हणून इनुकशुक बांधण्यात आले.

कारण काहीही असो पण आज कॅनडात सगळीकडे हे इनुकशुक आपल्याला बघायला मिळतात. दगडांची मानवी आकृती हात पसरून उभी असल्याच्या दृश्यामुळे इनुकशुक हा "कॅनडात आपलं स्वागत" असा संदेश देण्यासाठीही वापरला जाऊ लागला. इनुकशुक बनवण्यासाठी विविध रंगांचे आणि पसरट आयताकृती/गोल/लंबगोलीय असे दगड वापरतात. स्थानिक दगड घेतल्याने एक्स्ट्रीम हवामानात ते तरलेले असतात तसेच ते शक्यतो उंचावर बांधतात म्हणजे दूरूनही आणि कोणत्याही सीझन मधे काहीही नुक्सान न होता तग धरून रहाते.

भारतातील काही ट्रायबल भागांमधे (अतिशय इंटीरीअर भागांत) अशाप्रकारच्या दगडांच्या मानवी आकृती खूण म्हणून वापरलेलं पाहील्याचं आठवतंय. शेवटी माणसांच्या सर्व्हायवायवलच्या मूळ संकल्पना भौगोलिक भाग बदलला तरी बदलत नसतात. म्हणजे माणूस हा सगळीकडे नैसर्गिक दृष्ट्या सारखाच आहे. आपणच त्याला धर्म, रेस याची कुंपणं घालतो.

2 comments:

  1. Even dancing in a ring is very similar all over the world.

    ReplyDelete
    Replies
    1. True! Human beings all have similar art and festive sense. Whether they are from urban, rural or tribal areas!

      Delete